Antwoorden op individuele vragen over zaak Niemans

Wij gaan ervan uit dat u hiermee bedoelt of de fusie terug is te draaien. Hierop hebben wij het volgende antwoord:

Nee, dit is voor ons geen optie. De gedachte achter onze fusie is immers nog steeds actueel: namelijk dat de gemeente Vijfheerenlanden een mooie en sterke plattelandsgemeente is met dorpen en steden die elkaar onderling kunnen aanvullen en versterken. En door onze schaalgrootte is de gemeente Vijfheerenlanden in staat om ook regionaal actief betrokken te zijn bij besluiten die onze gemeente aangaan en bij besluiten die onze gemeente verder kunnen versterken. Zelfs al zou het beëindigen van de fusie worden overwogen, dan is dat geen oplossing voor ons huidige probleem. We kunnen immers niet drie jaar terug in de tijd. Het beëindigen van de fusie zal in de praktijk het opsplitsen van de huidige gemeente betreffen. En dat is in de praktijk dus een gemeente die door de uitspraak in de zaak Niemans van het Gerechtshof Den Haag van december jl. helaas een stuk minder vermogend is, dan zij was. Overigens kost het beëindigen van de fusie ook geld.

Zie het antwoord op vraag 1.

Nee, dit is de enige langdurige rechtzaak.

Jazeker. De gedachte achter onze fusie is immers nog steeds actueel: namelijk dat de gemeente Vijfheerenlanden een mooie en sterke plattelandsgemeente is met dorpen en steden die elkaar onderling kunnen aanvullen en versterken. En door onze schaalgrootte is de gemeente Vijfheerenlanden in staat om ook regionaal actief betrokken te zijn bij besluiten die onze gemeente aangaan en bij besluiten die onze gemeente verder kunnen versterken.

Zie het antwoord op vraag 4.

Zie het antwoord op vraag 4. 
Daar verandert de uitspraak Niemans niets aan.

Met dat besluit zijn wij bekend. Maar zelfs al zou het beëindigen van de fusie worden overwogen, dan is dat geen oplossing voor ons huidige probleem. We kunnen immers niet drie jaar terug in de tijd. Het beëindigen van de fusie zal in de praktijk het opsplitsen van de huidige gemeente betreffen. En dat is in de praktijk dus een gemeente die als gevolg van de uitspraak in de zaak Niemans van het Gerechtshof Den Haag van december 2020. helaas een stuk minder vermogend is, dan zij was. Overigens kost het beëindigen van de fusie ook geld.

Zelfs al zou het beëindigen van de fusie worden overwogen, dan is dat geen oplossing voor ons huidige probleem. We kunnen immers niet drie jaar terug in de tijd. Het beëindigen van de fusie zal in de praktijk het opsplitsen van de huidige gemeente betreffen. En dat is in de praktijk dus een gemeente die als gevolg van de uitspraak in de zaak Niemans van het Gerechtshof Den Haag van december 2020 helaas een stuk minder vermogend is, dan zij was. Overigens kost het beëindigen van de fusie ook geld.

Zie het antwoord op vraag 8.

Dit is helaas geen oplossing voor dit vraagstuk. Die bouwgrond en industrieterreinen zijn immers niet in ons bezit. 

De voorkeur van de inwoners is zeker meegewogen. Maar uiteindelijk is de provinciekeuze een besluit geweest van de colleges en raden van de drie voormalige gemeenten. En een grote meerderheid van raadsleden van de drie gemeenten heeft ingestemd met de keuze voor de provincie Utrecht.

Overigens is het democratisch genomen besluit van de drie gemeenteraden tot fusie, pas genomen nadat er allerlei inwonersavonden en participatie (onder meer via enquêtes) hebben plaatsgevonden over de fusie. Veel inwoners, de colleges en de gemeenteraden van de drie gemeenten waren voor de fusie. Pas daarna is de keuze voor de provincie Utrecht een belangrijk vraagstuk geworden. Daar was een flink deel van de bevolking van Zederik niet voor en ook de gemeenteraad van Zederik in meerderheid niet. Deze provinciekeuze heeft echter niets te maken met de zaak Niemans. Want ook als de gemeente Vijfheerenlanden een Zuid-Hollandse gemeente was geworden, dan had die Zuid-Hollandse gemeente Vijfheerenlanden met de huidige problematiek te maken gehad.

Zelfs al zou het beëindigen van de fusie worden overwogen, dan is dat geen oplossing voor ons huidige probleem. We kunnen immers niet drie jaar terug in de tijd. Het beëindigen van de fusie zal in de praktijk het opsplitsen van de huidige gemeente betreffen. En dat is in de praktijk dus een gemeente die als gevolg van de uitspraak in de zaak Niemans van het Gerechtshof Den Haag van december 2020 helaas een stuk minder vermogend is, dan zij was. Overigens kost het beëindigen van de fusie ook geld.

Zie het antwoord op vraag 12.

De gemeente Vianen heeft tweemaal een schikkingsvoorstel gedaan. Na het verschijnen van het rapport van de commissie van deskundigen is een eerste schikkingsvoorstel gedaan van € 1,5 miljoen.

Na de uitspraak van het Gerechtshof Den Haag in 2017 is een schikkingsvoorstel gedaan van € 10 miljoen. Er was nog ruimte om verder te onderhandelen. Op het bod van € 10 miljoen deed Niemans een uiterste tegenbod van € 52 miljoen en wilde niet over een lager bedrag onderhandelen. 

De gemeente Vianen vond het door Niemans gedane uiterste bod veel te hoog en heeft geen tegenvoorstel meer gedaan. Het tegenbod van Niemans was namelijk veel hoger dan het door de gemeenteraad van Vianen vastgestelde onderhandelingsmandaat en ook veel hoger dan de door het Gerechtshof Den Haag vastgestelde schade van € 39 miljoen. Later heeft de gemeente Vijfheerenlanden aangegeven bereid te zijn te schikken binnen de bandbreedte van de uitspraak van het Gerechtshof van 8 augustus 2017.

Ook dat heeft niet tot een schikking geleid omdat Niemans toen een bedrag van € 72 miljoen vroeg.

De onderhandelingsadviezen zijn mondeling gegeven tijdens een besloten sessie van de gemeenteraad.

De provincie Utrecht was in deze periode financieel toezichthouder van de gemeente Vianen. Als financieel toezichthouder ziet de provincie erop toe dat de gemeente een sluitende begroting heeft. Daarbij houdt de provincie toezicht op hoofdlijnen en vormt de begroting de basis van het toezicht. Elk jaar beoordeelt het college van Gedeputeerde Staten (GS) of de begroting structureel sluitend is. Structureel sluitend betekent dat de begroting structureel in evenwicht is: jaarlijks terugkerende lasten zijn gedekt door jaarlijks terugkerende baten. Daarnaast beoordeelt de provincie in hoeverre de raming (de schets van de begroting) realistisch is. Wanneer dit niet het geval is, beoordeelt Gedeputeerde Staten of zij verwacht dat dit evenwicht in de eerstvolgende jaren wel tot stand wordt gebracht. In de beoordeling kijkt de toezichthouder ook naar andere documenten, zoals de jaarrekening. In zijn toezicht op de gemeentebegroting heeft de toezichthoudende provincie dus geen verantwoordelijkheid voor het toezicht op – of de controle van – individuele gemeentelijke risico’s, zoals de zaak Niemans. Wel is het zo, dat vanaf eind 2017 (dus na de uitspraak van het Gerechtshof Den Haag) de provincie Utrecht aan de gemeente Vianen heeft gevraagd om de provincie Utrecht als toezichthouder actief te informeren over de zaak Niemans als daar aanleiding voor is. Dit is door de gemeente Vianen gedaan en vanaf 2019 ook door de gemeente Vijfheerenlanden.

Zie het antwoord op vraag 15.

Het ‘exploderen’ van het schadebedrag wordt niet veroorzaakt door de gebruikte kasstroomverschillen in IST- en SOLL. Dat de schade nu zo hoog uitkomt wordt veroorzaakt doordat het Hof heeft beslist dat het contant maken van de schade naar 1976 kan worden geschrapt en dat voor elk jaar tot en met 1988 en voor de restperiode de schade apart zal worden vastgesteld.

Tot en met de jaarrekening 2017 is de hoogte van de voorziening Niemans in de jaarstukken Vianen opgenomen op basis van het meest recente door de gemeente Vianen gedane schikkingsvoorstel. Dat betrof dus een bedrag van € 1,5 miljoen in 2016 en € 10 miljoen in 2017. Immers, na de uitspraak van het Gerechtshof in 2017 stond nog beroep open bij de Hoge Raad. De uitkomst daarvan was nog niet bekend. Nadat het cassatieverzoek van de gemeente Vianen (vanaf 2019 de gemeente Vijfheerenlanden) in 2019 door de Hoge Raad is afgewezen is de voorziening Niemans in de jaarstukken 2018 verhoogd tot € 41 miljoen. De jaarstukken 2018 van de gemeente Vianen zijn door de raad van de gemeente Vijfheerenlanden vastgesteld in maart 2020. Vandaar dat de uitspraak 2019 van de Hoge Raad als “na balansdatum blijkende verplichting” nog in de jaarstukken 2018 is verwerkt.

De gemeente Vianen heeft tweemaal een schikkingsvoorstel gedaan. Na het verschijnen van het rapport van de commissie van deskundigen is een eerste schikkingsvoorstel gedaan van € 1,5 miljoen. Na de uitspraak van het Gerechtshof Den Haag in 2017 is een schikkingsvoorstel gedaan van € 10 miljoen. Er was nog ruimte om verder te onderhandelen. Op het bod van € 10 miljoen deed Niemans een uiterste tegenbod van € 52 miljoen en wilde niet over een lager bedrag onderhandelen. De gemeente Vianen vond het door Niemans gedane uiterste bod veel te hoog en heeft geen tegenvoorstel meer gedaan. Het tegenbod van Niemans was namelijk veel hoger dan het door de gemeenteraad van Vianen vastgestelde onderhandelingsmandaat en ook veel hoger dan de door het Gerechtshof Den Haag vastgestelde schade van € 39 miljoen. Later heeft de gemeente Vijfheerenlanden aangegeven bereid te zijn te schikken binnen de bandbreedte van de uitspraak van het Gerechtshof van 8 augustus 2017.
Ook dat heeft niet tot een schikking geleid omdat Niemans toen een bedrag van € 72 miljoen vroeg.

De gemeente Vianen heeft meerdere malen geprobeerd om tot schikking te komen over de zaak Niemans. Deze schikkingsvoorstellen zijn door Niemans afgewezen. Er is geen sprake van een besluit om niet tot schikking over te gaan. Een schikking is niet eenzijdig af te dwingen. Voor een schikking is overeenstemming tussen partijen nodig. Binnen de bandbreedte die de gemeente voor ogen stond bleek geen overeenstemming mogelijk. Naar aanleiding van de uitspraak 2017 van het Gerechtshof Den Haag is door de gemeenteraad van Vianen (met instemming van de gemeenteraden van Leerdam en Zederik) een schikkingmandaat gegeven aan het college van Vianen van € 22 miljoen. Een eerste schikkingsvoorstel van € 10 miljoen is toen door Niemans afgewezen en beantwoord met een schikkingsvoorstel van € 52 miljoen. Dus ruim boven het door de gemeenteraad van Vianen afgegeven mandaat en ook ruim boven de door het Gerechtshof Den Haag gedane uitspraak. Door Niemans is toen ook aangeven dat er over dit bedrag niet onderhandeld kon worden. Om dit bedrag in perspectief te zetten: het bedrag van € 52 miljoen in 2017 betreft in euro’s van 1976 (zouden er toen al euro’s zijn geweest) een bedrag van ruim € 16 miljoen. De gemeente Vianen (en daarna de gemeente Vijfheerenlanden) was - en is - van mening dat dit bedrag (aan volgens Niemans gederfde winst) in geen verhouding staat tot de door Niemans in 1976 voorgenomen investering van ruim € 3,8 miljoen. Het schikkingsvoorstel 2017 van Niemans van € 52 miljoen stond ook in geen verhouding tot de door de commissie van deskundigen (in opdracht van het Gerechtshof Den Haag) gemaakte raming van maximaal circa € 15 miljoen (in euro’s van 2014). De gemeente Vianen heeft daarom in 2017 moeten besluiten om vooralsnog niet verder te gaan met een traject gericht op schikking en dus door te procederen.

Nee, het bedrag verandert als gevolg van nieuwe uitspraken van het Gerechtshof. Tot en met de jaarrekening 2017 is de hoogte van de voorziening Niemans in de jaarstukken Vianen opgenomen op basis van het meest recente door de gemeente Vianen gedane schikkingsvoorstel. Dat betrof dus een bedrag van € 1,5 miljoen in 2016 en € 10 miljoen in 2017. Immers, na de uitspraak van het Gerechtshof in 2017 stond nog beroep open bij de Hoge Raad. De uitkomst daarvan was nog niet bekend. Nadat het cassatieverzoek van de gemeente Vianen (vanaf 2019 de gemeente Vijfheerenlanden) in 2019 door de Hoge Raad is afgewezen is de voorziening Niemans in de jaarstukken 2018 verhoogd tot € 41 miljoen. Dat was het schadebedrag na de uitspraak van de Hoge Raad. Na de uitspraak van het Gerechtshof van december 2020. is het schadebedrag verhoogd naar € 92 miljoen.

De gemeenteraden van de drie gemeenten zijn meerdere malen geïnformeerd en betrokken bij de weging van de goede en kwade kansen in de procedure en de te nemen vervolgstappen. Deze informatieverstrekking heeft wel steeds in vertrouwelijke bijeenkomsten plaatsgevonden, gelet op het feit dat deze zaak “onder de rechter” was. Tijdens de fusie zijn de drie gemeenteraden inhoudelijk en financieel geïnformeerd over de zaak Niemans. Ook na de uitspraak 2017 van het Gerechtshof Den Haag zijn de drie gemeenteraden meerdere malen (vertrouwelijk) geïnformeerd. Dit betrof de inhoud van de zaak alsook de mogelijke (financiële risico’s). Ook over het besluit om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad zijn de drie gemeenteraden geïnformeerd. 

Tot en met de jaarrekening 2017 is de hoogte van de voorziening Niemans in de jaarstukken Vianen opgenomen op basis van het meest recente door de gemeente Vianen gedane schikkingsvoorstel. Dat betrof dus een bedrag van € 1,5 miljoen in 2016 en € 10 miljoen in 2017. Immers, na de uitspraak van het Gerechtshof in 2017 stond nog beroep open bij de Hoge Raad. De uitkomst daarvan was nog niet bekend. Nadat het cassatieverzoek van de gemeente Vianen (vanaf 2019 de gemeente Vijfheerenlanden) in 2019 door de Hoge Raad is afgewezen is de voorziening Niemans in de jaarstukken 2018 verhoogd tot € 41 miljoen. De jaarstukken 2018 van de gemeente Vianen zijn door de raad van de gemeente Vijfheerenlanden vastgesteld in maart 2020. Vandaar dat de uitspraak 2019 van de Hoge Raad als “na balansdatum blijkende verplichting” nog in de jaarstukken 2018 is verwerkt.

De fusie was al vergevorderd en het wetgevingstraject voor de vorming van Vijfheerenlanden was al in uitvoering toen het Gerechtshof Den Haag in augustus 2017 zijn uitspraak deed. Het is daarvoor geen issue geweest tijdens het fusieproces omdat Vianen immers meer dan voldoende geld had gereserveerd voor een claim op basis van de toen bekende inzichten.

De gemeenteraden zijn meerdere malen geïnformeerd en betrokken bij de weging van de goede en kwade kansen in de procedure Niemans en de te nemen vervolgstappen. Deze informatieverstrekking heeft wel steeds in vertrouwelijke bijeenkomsten plaatsgevonden, gelet op het feit dat deze zaak “onder de rechter” was. Ook na de uitspraak 2017 van het Gerechtshof Den Haag zijn de drie gemeenteraden meerdere malen (vertrouwelijk) geïnformeerd. Dit betrof de inhoud van de zaak alsook de mogelijke (financiële risico’s). Ook over het besluit om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad zijn de drie raden geïnformeerd. 
Deze informatievoorziening is volledig geweest. Na de uitspraak 2017 van het Gerechtshof Den Haag zijn de drie gemeenteraden betrokken bij besluitvorming en uitvoerig geïnformeerd. Deze informatieverstrekking betrof niet alleen de inhoud van de zaak en de mogelijke financiële risico’s, maar ook de argumenten om in cassatie te gaan. Ook is (als onderdeel van het fusietraject) door accountants in 2015 de financiële positie van de drie fusiegemeenten onderzocht. Daarover is onder meer gerapporteerd aan de drie gemeenteraden. Wat betreft de zaak Niemans hebben de accountants in 2015 geconcludeerd, dat de gemeente Vianen ruim voldoende middelen had gereserveerd om een eventuele schadevergoeding in verband met de zaak Niemans te betalen.

De keuze voor de provincie Utrecht is gemaakt op basis van de weging van veel factoren en onderbouwd in een aantal (ook onafhankelijke) onderzoeken. Voor de drie voormalige gemeenten is echter de belangrijkste reden geweest om te kiezen voor de provincie Utrecht, de grote economisch vervlechting van Vijfheerenlanden met de regio Utrecht. Gelet daarop, werd het van groot bestuurlijk belang geacht om ook mee te willen praten en mee te besluiten in de regio Utrecht en dus de provincie Utrecht. Denk daarbij aan besluiten over de realisatie van verkeersinfrastructuur, woningbouwcontingenten en –locaties en bedrijfsterreinen.

Het huidige college van Burgemeester en Wethouders wil samen met de gemeenteraad, inwoners en ondernemers vooruitkijken naar de toekomst en er de schouders onder zetten om van Vijfheerenlanden een sterke gemeente te maken die er voor alle inwoners is. De beslissingen door het gemeentebestuur in het verleden zijn gebaseerd op deugdelijke adviezen. Dat zaken in een rechtszaak anders kunnen uitpakken is helaas ook hier het geval.

Jazeker. Maar dit rapport betreft niet de zaak Niemans.

De risico’s zijn niet verkeerd ingeschat door de gemeente Vianen, respectievelijk Vijfheerenlanden. De risico’s zijn altijd ingeschat op basis van de onherroepelijkheid van gerechtelijke uitspraken. Deze inschattingen (ramingen) zijn ook altijd gecontroleerd en goedgekeurd door de controlerend accountants. Daar de uitspraak in 2017 van het Gerechtshof Den Haag nog voor beroep vatbaar was, is in de jaarstukken 2017 van de gemeente Vianen het in de voorziening op te nemen bedrag bepaald op basis van het door de gemeente Vianen gedane schikkingsvoorstel. Nadat de Hoge Raad in 2019 het cassatieverzoek van de gemeente Vianen (toen inmiddels gemeente Vijfheerenlanden) heeft afgewezen, heeft de gemeente Vijfheerenlanden in de jaarstukken 2018 (en vervolgens ook 2019) het bedrag van de voorziening verhoogd naar circa € 41 miljoen. 

Het dossier van de accountant is per definitie vertrouwelijk. Overigens zijn de risico’s niet verkeerd ingeschat door de gemeente Vianen, respectievelijk Vijfheerenlanden. De risico’s zijn altijd ingeschat op basis van de onherroepelijkheid van gerechtelijke uitspraken. Deze inschattingen (ramingen) zijn ook altijd gecontroleerd en goedgekeurd door de controlerend accountants. De opvatting van de accountant is daarbij ook altijd gevolgd. Zou de gemeente dit immers niet gedaan hebben, dan zou de accountant nooit een goedkeurende verklaring bij de jaarrekening hebben verstrekt. 

De risico’s zijn niet verkeerd ingeschat door de gemeente Vianen, respectievelijk Vijfheerenlanden. De risico’s zijn altijd ingeschat op basis van de onherroepelijkheid van gerechtelijke uitspraken. Deze inschattingen (ramingen) zijn ook altijd gecontroleerd en goedgekeurd door de controlerend accountants. De opvatting van de accountant is daarbij ook altijd gevolgd. Zou de gemeente dit immers niet gedaan hebben, dan zou de accountant nooit een goedkeurende verklaring bij de jaarrekening hebben verstrekt. Het feit dat het schadebedrag de afgelopen drie jaren is gestegen wordt veroorzaakt doordat het Gerechtshof nieuwe uitspraken doet en afwijkt van adviezen van deskundigen die door het Gerechtshof zelf zijn aangewezen en van eerdere uitspraken van het Gerechtshof.

De fusie was al vergevorderd en het wetgevingstraject voor de vorming van Vijfheerenlanden was al in uitvoering toen het Gerechtshof Den Haag in augustus 2017 zijn uitspraak deed. Het is daarvoor geen issue geweest tijdens het fusieproces omdat Vianen immers meer dan voldoende geld had gereserveerd voor een claim op basis van de toen bekende inzichten.

De voorkeur van de inwoners van de gemeente Zederik is zeker meegewogen. Maar uiteindelijk is de provinciekeuze een besluit geweest van de colleges en gemeenteraden van de drie voormalige gemeenten. En een grote meerderheid van raadsleden van de drie gemeenten heeft ingestemd met de keuze voor de provincie Utrecht. 
Overigens is het democratisch genomen besluit van de drie gemeenteraden tot fusie, pas genomen nadat er allerlei inwonersavonden en participatie (onder meer via enquêtes) hebben plaatsgevonden over de fusie. Veel inwoners van de gemeente Zederik en ook het college en de gemeenteraad van de gemeente Zederik waren voor de fusie. Pas daarna is de keuze voor de provincie Utrecht een belangrijk vraagstuk geworden. Daar was een flink deel van de bevolking van Zederik inderdaad niet voor en ook de gemeenteraad van Zederik in meerderheid niet. Maar uiteindelijk is met de drie gemeenten gezamenlijk in meerderheid besloten om te kiezen voor de provincie Utrecht. Deze provinciekeuze heeft echter niets te maken met de zaak Niemans. Want ook als de gemeente Vijfheerenlanden een Zuid-Hollandse gemeente was geworden, dan had die Zuid-Hollandse gemeente Vijfheerenlanden met de huidige problematiek te maken gehad.

Het democratisch genomen besluit van de drie gemeenteraden tot fusie, is pas genomen nadat er allerlei inwonersavonden en participatie (onder meer via enquêtes) hebben plaatsgevonden over de fusie. Veel inwoners van de gemeente Zederik en ook het college en de gemeenteraad van de gemeente Zederik waren voor de fusie. Pas daarna is de keuze voor de provincie Utrecht een belangrijk vraagstuk geworden. Daar was een flink deel van de bevolking van Zederik inderdaad niet voor en ook de gemeenteraad van Zederik in meerderheid niet. Maar uiteindelijk is met de drie gemeenten gezamenlijk in meerderheid besloten om te kiezen voor de provincie Utrecht. Deze provinciekeuze heeft echter niets te maken met de zaak Niemans. Want ook als de gemeente Vijfheerenlanden een Zuid-Hollandse gemeente was geworden, dan had die Zuid-Hollandse gemeente Vijfheerenlanden met de huidige problematiek te maken gehad.

In Vianen stemden 16 raadsleden voor de fusie en 1 raadslid was tegen. In Leerdam waren alle 19 raadsleden voorstander van de fusie. In Zederik gingen 10 raadsleden akkoord en waren er 5 tegen de fusie.
In de vergaderingen van 10 november 2015 was de stemming als volgt.

Vóór: 
Leerdam       CDA, VVD, PvdA, SGP, L2000, CU (unaniem)
Vianen          CDA, VVD, PvdA, SGP, CU, D66, Lokaal Alert
Zederik         CDA, VVD, PvdA, SGP

Tegen:
Leerdam       geen
Vianen          Stem van Vianen
Zederik         VKG en CU

Nee, de gemeenteraden zijn altijd uitgebreid (maar wel vertrouwelijk) geïnformeerd. Dit gebeurde op basis van de feiten die bekend waren op het moment dat de gemeenteraden geïnformeerd werden. Daarbij geldt dat een rechter een gerechtelijk deskundige aanwijzen als de rechter de kennis mist die relevant is voor de berechting van een geschil. Dit is in de zaak Niemans gebeurd. In 2005 heeft het Gerechtshof te Den Haag een commissie van drie deskundigen aangewezen met als opdracht te rapporteren over wat de marktgevolgen zouden zijn in termen van effect op afzet en prijzen, van grootschalige toetreding van Niemans. Vervolgens hebben deze deskundigen, mede op verzoek van Niemans en de gemeente Vianen, in 2010 van het Gerechtshof Den Haag de vervolgopdracht gekregen om de schade te berekenen. In 2014 heeft de commissie zijn eindrapport uitgebracht. Deze commissie van deskundigen heeft de schade (een vergoeding voor winstderving) voor Niemans geraamd op een bandbreedte van € 1,5 miljoen tot € 15 miljoen. Het komt niet vaak voor dat een rechter afwijkt van een op verzoek van de rechter uitgebracht advies van deskundigen. In de zaak Niemans is dit nu echter al twee keer gebeurd en wel met enorme financiële gevolgen. In 2017 heeft dit geleid tot een verhoging van de schade tot circa € 39 miljoen en in december 2020 tot een verhoging van de schade tot € 92 miljoen. Met andere woorden: het huidige schadebedrag heeft volstrekt geen relatie meer met het door de commissie van deskundigen opgestelde advies.

Nee, dit kan niet. Raadsleden zijn volksvertegenwoordigers. Volksvertegenwoordigers kunnen voor een democratisch genomen besluit niet hoofdelijk (financieel) aansprakelijk worden gesteld. Volksvertegenwoordigers dienen namelijk in hun vergaderingen te kunnen spreken en besluiten zonder de vrees of dreiging daarvoor persoonlijk te worden betrokken in gerechtelijke procedures. Gekozen volksvertegenwoordigers genieten immuniteit voor alles wat zij mondeling of schriftelijk inbrengen in de vergaderingen van het volks vertegenwoordigend orgaan waarvan zij deel uitmaken. Dat geldt ook voor de wijze waarop zij hun stem uitbrengen. Ze kunnen daarvoor niet strafrechtelijk worden vervolgd of privaatrechtelijk op worden aangesproken. Dit principe is vastgelegd in de Grondwet en voor leden van gemeenteraden ook in de Gemeentewet.

Omdat dit een commissie van deskundigen is die door het Gerechtshof zelf is aangewezen. Dit gebeurt regelmatig en veelal wijkt een Gerechtshof niet af van het advies dat door de deskundigen wordt gegeven. De drie aangewezen deskundigen zijn geen juristen maar accountants die expert zijn in vraagstukken over ondernemingswaardering.  

De risico’s zijn niet verkeerd ingeschat door de gemeente Vianen, respectievelijk Vijfheerenlanden. De risico’s zijn altijd ingeschat op basis van de onherroepelijkheid van gerechtelijke uitspraken. Deze inschattingen (ramingen) zijn ook altijd gecontroleerd en goedgekeurd door de controlerend accountants. De opvatting van de accountant is daarbij ook altijd gevolgd. Als de gemeente dit immers niet gedaan had, dan had de accountant nooit een goedkeurende verklaring bij de jaarrekening verstrekt. Het feit dat het schadebedrag de afgelopen drie jaren is gestegen wordt veroorzaakt doordat het Gerechtshof nieuwe uitspraken doet en afwijkt van adviezen van deskundigen die door het Gerechtshof zelf zijn aangewezen en van eerdere uitspraken van het Gerechtshof.

Gemeentelijke fusies komen bovendien tot stand door een wetgevingsproces. Daarin is geen plaats voor een dergelijke ontbindende voorwaarde.

Het huidige college wil samen met de gemeenteraad, inwoners en ondernemers vooruitkijken naar de toekomst en er de schouders onder zetten om van Vijfheerenlanden een sterke gemeente te maken die er voor alle inwoners is. Aftreden past niet in dit voornemen.

Het is niet mogelijk om dit buiten de herindeling te houden. Een herindeling is geen zakelijke overeenkomst. Als onderdeel van het fusietraject is door accountants in 2015 de financiële positie van de drie fusiegemeenten onderzocht. Daarover is onder meer gerapporteerd aan de drie gemeenteraden. Wat betreft de zaak Niemans hebben de accountants in 2015 geconcludeerd, dat de gemeente Vianen ruim voldoende middelen had gereserveerd om een eventuele schadevergoeding in verband met de zaak Niemans te betalen.

De gemeenteraden zijn meerdere malen geïnformeerd en betrokken bij de weging van de goede en kwade kansen in de procedure en de te nemen vervolgstappen. Deze informatieverstrekking vond wel steeds in vertrouwelijke bijeenkomsten plaats omdat deze zaak “onder de rechter” was. Tijdens de fusie zijn de drie gemeenteraden inhoudelijk en financieel geïnformeerd over de zaak Niemans. Ook na de uitspraak 2017 van het Gerechtshof Den Haag zijn de drie gemeenteraden meerdere malen (vertrouwelijk) geïnformeerd. Dit ging over de inhoud van de zaak en over de mogelijke (financiële risico’s). Ook over het besluit om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad zijn de drie gemeenteraden geïnformeerd.

De gemeenteraden zijn meerdere malen geïnformeerd en betrokken bij de weging van de goede en kwade kansen in de procedure en de te nemen vervolgstappen. Deze informatieverstrekking vond wel steeds in vertrouwelijke bijeenkomsten plaats omdat deze zaak “onder de rechter” was. Tijdens de fusie zijn de drie gemeenteraden inhoudelijk en financieel geïnformeerd over de zaak Niemans. Ook na de uitspraak 2017 van het Gerechtshof Den Haag zijn de drie gemeenteraden meerdere malen (vertrouwelijk) geïnformeerd. Dit ging over de inhoud van de zaak en over de mogelijke (financiële risico’s). Ook over het besluit om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad zijn de drie gemeenteraden geïnformeerd.

Zie het antwoord op vraag 43.

De fusie was al vergevorderd en het wetgevingstraject Vijfheerenlanden was al in uitvoering toen het Gerechtshof Den Haag in augustus 2017 zijn uitspraak deed. Het is voor die tijd geen onderwerp geweest tijdens het fusieproces omdat Vianen immers meer dan voldoende geld had gereserveerd voor een claim.

Naar aanleiding van de uitspraak 2017 van het Gerechtshof Den Haag heeft de gemeenteraad van Vianen (met instemming van de gemeenteraden van Leerdam en Zederik) een schikkingmandaat gegeven aan het college van Vianen van € 22 miljoen. Een eerste schikkingsvoorstel van € 10 miljoen is toen door Niemans afgewezen en beantwoord met een schikkingsvoorstel van € 52 miljoen. Dus ruim boven het door de gemeenteraad van Vianen afgegeven mandaat en ook ruim boven de door het Gerechtshof Den Haag gedane uitspraak. Door Niemans is toen ook aangeven dat er over dit bedrag niet onderhandeld kon worden. Om dit bedrag in perspectief te zetten: het bedrag van € 52 miljoen in 2017 is in euro’s van 1976 (als er toen al euro’s waren geweest) een bedrag van ruim € 16 miljoen. De gemeente Vianen (en daarna de gemeente Vijfheerenlanden) was - en is - van mening dat dit bedrag (aan volgens Niemans gederfde winst) in geen verhouding staat tot de door Niemans in 1976 voorgenomen investering van ruim € 3,8 miljoen. Het schikkingsvoorstel 2017 van Niemans van € 52 miljoen stond ook in geen verhouding tot de door de commissie van deskundigen (in opdracht van het Gerechtshof Den Haag) gemaakte raming van maximaal circa € 15 miljoen (in euro’s van 2014). De gemeente Vianen heeft daarom in 2017 moeten besluiten om op dat moment niet verder te gaan met een traject gericht op schikking en dus door te procederen.

De fusie was al vergevorderd en het wetgevingstraject Vijfheerenlanden was al in uitvoering toen het Gerechtshof Den Haag in augustus 2017 zijn uitspraak deed. Het is voor die tijd geen onderwerp geweest tijdens het fusieproces omdat Vianen immers meer dan voldoende geld had gereserveerd voor een claim.

De gemeenteraden zijn meerdere malen geïnformeerd en betrokken bij de weging van de goede en kwade kansen in de procedure en de te nemen vervolgstappen. Deze informatieverstrekking vond wel steeds in vertrouwelijke bijeenkomsten plaats omdat deze zaak “onder de rechter” was. Tijdens de fusie zijn de drie gemeenteraden inhoudelijk en financieel geïnformeerd over de zaak Niemans. Ook na de uitspraak 2017 van het Gerechtshof Den Haag zijn de drie gemeenteraden meerdere malen (vertrouwelijk) geïnformeerd. Dit ging over de inhoud van de zaak en over de mogelijke (financiële risico’s). Ook over het besluit om in cassatie te gaan bij de Hoge Raad zijn de drie gemeenteraden geïnformeerd.

Het kost de gemeente Vijfheerenlanden een bedrag van bijna € 92 miljoen. Hiervan was € 41 miljoen al voorzien (gespaard) door de voormalige gemeente Vianen. Er is dus sprake van een verlies van € 51 miljoen. Dit verlies moet gedekt worden uit de reserves van de gemeente Vijfheerenlanden. Deze reserves waren bedoeld voor investeringen op het gebied van bijvoorbeeld infrastructuur, woningbouw, sport en duurzaamheid. Deze investeringen kunnen daarom voorlopig niet doorgaan. 

Maar voor de begroting 2021-2024 vallen de financiële consequenties mee. Om het schadebedrag te betalen moeten we weliswaar een lening afsluiten, maar de rente is op dit moment heel laag. Het extra rentebedrag past daarom in onze begroting. Het schadebedrag in verband met de uitspraak Niemans hoeft dan ook geen consequenties te hebben voor de hoogte van de woonlasten (zoals de OZB). Vanzelfsprekend moet de lening wel weer geleidelijk worden afgelost. Deze aflossingen betreffen echter geen lasten en hebben geen consequenties voor de gemeentelijke begroting.

Zie het antwoord op vraag 48.

Zie het antwoord op vraag 48.

Vooralsnog hebben Rijk en provincie hierover geen toezeggingen gedaan. Wel hebben Rijk en provincie nu toegezegd om - samen met de gemeente Vijfheerenlanden – de inhoudelijke en financiële consequenties voor de gemeente Vijfheerenlanden van de uitspraak van het Gerechtshof over de zaak Niemans te onderzoeken. Overigens heeft de provincie Utrecht als toezichthouder geen “morele verplichting” om financieel bij te dragen. Als financieel toezichthouder ziet de provincie erop toe dat de gemeente een sluitende begroting heeft. Daarbij houdt de provincie toezicht op hoofdlijnen en vormt de begroting de basis van het toezicht. Elk jaar beoordeelt het college van Gedeputeerde Staten (GS) of de begroting structureel sluitend is. Structureel sluitend betekent dat de jaarlijks terugkerende uitgaven zijn gedekt door jaarlijks terugkerende inkomsten. Daarnaast beoordeelt de provincie of de raming (de schets van de begroting) realistisch is. Wanneer dit niet het geval is, beoordeelt GS of zij verwacht dat dit evenwicht in de eerstvolgende jaren wel tot stand wordt gebracht. Bij de beoordeling kijkt de toezichthouder ook naar andere documenten, zoals de jaarrekening. In zijn toezicht op de gemeentebegroting heeft de toezichthoudende provincie dus geen verantwoordelijkheid voor het toezicht op – of de controle van – individuele gemeentelijke risico’s, zoals de zaak Niemans.

Zie het antwoord op vraag 51.

Zie het antwoord op vraag 51.

De gemeente Vijfheerenlanden moet het bedrag van € 92 miljoen betalen. De gemeente Vijfheerenlanden is rechtsopvolger van de gemeente Vianen, die weer rechtsopvolger was van het Industrieschap Hagestein-Vianen (waar de schade 44 jaar geleden is veroorzaakt).

In een extra openbare raadsvergadering op 3 februari 2020. is verantwoording afgelegd en zijn ook alle vragen beantwoord die door inwoners zijn gesteld.

Overigens is niet de geheimhouding op de gehele zaak Niemans opgeheven. Niet de gehele zaak viel immers onder geheimhouding. Het gehele dossier valt na het opheffen van de college- en raadsgeheimhouding onder de Wet openbaarheid van bestuur.

Het kost de gemeente Vijfheerenlanden een bedrag van bijna € 92 miljoen. Hiervan was € 41 miljoen al voorzien (gespaard) door de voormalige gemeente Vianen. Er is dus sprake van een verlies van € 51 miljoen. Dit verlies moet gedekt worden uit de reserves van de gemeente Vijfheerenlanden. Deze reserves waren bedoeld voor investeringen op het gebied van bijvoorbeeld infrastructuur, woningbouw, sport en duurzaamheid. Deze investeringen kunnen daarom voorlopig niet doorgaan. Maar voor de begroting 2021-2024 vallen de financiële consequenties mee. Om het schadebedrag te betalen moeten we weliswaar een lening afsluiten, maar de rente is nu heel laag. Het extra rentebedrag past daarom in onze begroting. Het schadebedrag in verband met de uitspraak Niemans hoeft dan ook geen consequenties te hebben voor de hoogte van de woonlasten (zoals de OZB). Vanzelfsprekend moet de lening wel weer geleidelijk worden afgelost. Deze aflossingen betreffen echter geen lasten en hebben geen consequenties voor de gemeentelijke begroting.

De risico’s zijn niet verkeerd ingeschat door de gemeente Vianen, respectievelijk Vijfheerenlanden. De risico’s zijn altijd ingeschat op basis van de onherroepelijkheid van gerechtelijke uitspraken. Deze inschattingen (ramingen) zijn ook altijd gecontroleerd en goedgekeurd door de controlerend accountants. Als de gemeente de risico’s onjuist gewaardeerd hebben, dan had de accountant nooit een goedkeurende verklaring bij de jaarrekening verstrekt.

Omdat de uitspraak in 2017 van het Gerechtshof Den Haag nog voor beroep vatbaar was, is in de jaarstukken 2017 van de gemeente Vianen het in de voorziening op te nemen bedrag bepaald op basis van het door de gemeente Vianen gedane schikkingsvoorstel. Nadat de Hoge Raad in 2019 het cassatieverzoek van de gemeente Vianen (toen gemeente Vijfheerenlanden) heeft afgewezen, heeft de gemeente Vijfheerenlanden in de jaarstukken 2018 (en vervolgens ook 2019) het bedrag van de voorziening verhoogd naar circa € 41 miljoen.

Voor de begroting 2021-2024 van de gemeente Vijfheerenlanden vallen de financiële consequenties mee. Om het schadebedrag te betalen moeten we weliswaar een lening afsluiten, maar de rente is nu heel laag. Het extra rentebedrag past daarom in onze begroting. Het schadebedrag in verband met de uitspraak Niemans hoeft dan ook geen consequenties te hebben voor de hoogte van bijvoorbeeld de woonlasten (zoals de OZB) of de hoogte van de aan verenigingen te verstrekken subsidies. Wel is het zo dat het schadebedrag Niemans vooral wordt betaald door reserves in te zetten die voor investeringen zijn bedoeld.  Dit zijn reserves voor (nog aan te wijzen) investeringen in sport- en cultuurvoorzieningen. Deze investeringen kunnen  voorlopig niet doorgaan. 

Het kost de gemeente Vijfheerenlanden een bedrag van bijna € 92 miljoen. Hiervan was € 41 miljoen al voorzien (gespaard) door de voormalige gemeente Vianen. Er is dus sprake van een verlies van € 51 miljoen. Dit verlies moet gedekt worden uit de reserves van de gemeente Vijfheerenlanden. Deze reserves waren bedoeld voor investeringen op het gebied van bijvoorbeeld infrastructuur, woningbouw, sport en duurzaamheid. Deze investeringen kunnen daarom voorlopig niet doorgaan. Maar voor de begroting 2021-2024 vallen de financiële consequenties mee. Om het schadebedrag te betalen moeten we weliswaar een lening afsluiten, maar de rente is nu heel laag. Het extra rentebedrag past daarom in onze begroting. Het schadebedrag in verband met de uitspraak Niemans hoeft dan ook geen consequenties te hebben voor de hoogte van de woonlasten (zoals de OZB). Vanzelfsprekend moet de lening wel weer geleidelijk worden afgelost. Deze aflossingen betreffen echter geen lasten en hebben geen consequenties voor de gemeentelijke begroting.

Zie het antwoord op vraag 59.

De gedachte achter onze fusie is nog steeds actueel. Namelijk dat de gemeente Vijfheerenlanden een mooie en sterke plattelandsgemeente is met dorpen en steden die elkaar onderling kunnen aanvullen en versterken. En door onze schaalgrootte is de gemeente Vijfheerenlanden in staat om ook regionaal actief betrokken te zijn bij besluiten die onze gemeente aangaan en bij besluiten die onze gemeente verder kunnen versterken. Overigens weten “ze” in Utrecht best wel waar Ameide ligt. Zo woont de Commissaris van de Koning van de provincie Utrecht, de heer Oosters, in Ameide.

Op dit moment hebben Rijk en provincie hierover geen toezeggingen gedaan. Wel hebben de gemeente Vijfheerenlanden, de provincie Utrecht en het Ministerie van BZK nu met elkaar afgesproken om de gevolgen van de gerechtelijke uitspraak voor de ambities van Vijfheerenlanden in relatie tot de financiële positie in kaart te brengen. Hierbij wordt ook geïnventariseerd welke mogelijkheden er zijn om de gemeentelijke ambities in de toekomst alsnog te realiseren. Daarbij wordt ook gekeken welke mogelijkheden er zijn om koppelingen te maken met provinciaal- en Rijksbeleid. De provincie en het Ministerie van BZK ondersteunen de gemeente  op twee manieren: 

1. De provincie Utrecht en het Ministerie van BZK betalen mee aan het onderzoek dat in opdracht van de gemeente Vijfheerenlanden wordt uitgevoerd door een extern bureau
2. De provincie Utrecht en het Ministerie van BZK brengen kennis  in

Het kost de gemeente Vijfheerenlanden een bedrag van bijna € 92 miljoen. Hiervan was € 41 miljoen al voorzien (gespaard) door de voormalige gemeente Vianen. Er is dus sprake van een verlies van € 51 miljoen. Dit verlies moet gedekt worden uit de reserves van de gemeente Vijfheerenlanden. Deze reserves waren bedoeld voor investeringen op het gebied van bijvoorbeeld infrastructuur, woningbouw, sport en duurzaamheid. Deze investeringen kunnen daarom voorlopig niet doorgaan. Maar voor de begroting 2021-2024 vallen de financiële consequenties mee. Om het schadebedrag te betalen moeten we weliswaar een lening afsluiten, maar de rente is nu heel laag. Het extra rentebedrag past daarom in onze begroting. Het schadebedrag in verband met de uitspraak Niemans hoeft dan ook geen consequenties te hebben voor de hoogte van de woonlasten (zoals de OZB). Vanzelfsprekend moet de lening wel weer geleidelijk worden afgelost. Deze aflossingen betreffen echter geen lasten en hebben geen consequenties voor de gemeentelijke begroting.

Nee, dit is voor ons geen optie. De gedachte achter onze fusie is immers nog steeds actueel. Namelijk dat de gemeente Vijfheerenlanden een mooie en sterke plattelandsgemeente is met dorpen en steden die elkaar onderling kunnen aanvullen en versterken. En door onze schaalgrootte is de gemeente Vijfheerenlanden in staat om ook regionaal actief betrokken te zijn bij besluiten die onze gemeente aangaan en bij besluiten die onze gemeente verder kunnen versterken. Zelfs als het beëindigen van de fusie wordt overwogen, dan is dat geen oplossing voor ons huidige probleem. We kunnen immers niet drie jaar terug in de tijd. Het beëindigen van de fusie betekent in de praktijk het opsplitsen van de huidige gemeente. En dat is in de praktijk dus een gemeente die door de uitspraak in de zaak Niemans van het Gerechtshof Den Haag van december 2020 helaas een stuk minder vermogend is dan zij was. Overigens kost het beëindigen van de fusie ook geld.

De uitspraken van deze wethouder zijn onjuist. Op dit moment hebben Rijk en provincie niet toegezegd dat zij bijdragen aan de schade Niemans. Wel hebben de gemeente Vijfheerenlanden, de provincie Utrecht en het Ministerie van BZK met elkaar afgesproken om de gevolgen van de gerechtelijke uitspraak voor de ambities van Vijfheerenlanden in relatie tot de financiële positie in kaart te brengen. Hierbij wordt ook geïnventariseerd welke mogelijkheden er zijn om de gemeentelijke ambities in de toekomst alsnog te realiseren. Daarbij wordt ook gekeken welke mogelijkheden er zijn om koppelingen te maken met provinciaal- en Rijksbeleid. De provincie en het Ministerie van BZK ondersteunen de gemeente  op twee manieren: 

1. De provincie Utrecht en het Ministerie van BZK betalen mee aan de verkenning die onder opdrachtgeverschap van de gemeente Vijfheerenlanden wordt uitgevoerd door een extern bureau
2. De provincie Utrecht en het Ministerie van BZK brengen kennis in

De reservering van € 41 miljoen is gedaan op basis van de uitspraak van de Hoge Raad van 2019. Deze reservering moest dus getroffen worden. Ook het bedrag van € 41 miljoen is overigens niet maatschappelijk verantwoord. Om dit bedrag in perspectief te zetten: het bedrag van € 41 miljoen in 2019 is in euro’s van 1976 (als er toen al euro’s waren geweest) een bedrag van ruim € 13 miljoen. De gemeente Vianen (en daarna de gemeente Vijfheerenlanden) was - en is - van mening dat dit bedrag (aan volgens Niemans gederfde winst) niet in verhouding staat tot de door Niemans in 1976 voorgenomen investering van ruim € 3,8 miljoen. Het bedrag van € 41 miljoen stond ook niet in verhouding tot de door de commissie van deskundigen (in opdracht van het Gerechtshof Den Haag) gemaakte raming van maximaal circa € 15 miljoen (in euro’s van 2014, in euro’s van 1976 circa € 5 miljoen).

Welke bedrag maatschappelijk verantwoord is, is geen punt van overweging voor het Gerechtshof. Het staat dus los van de fusie.

De landelijke overheid geeft aan dat deze zaak echt bij de gemeente hoort. Vanzelfsprekend kan de gemeenteraad wel besluiten om een onderzoek te houden. Of dit gebeurt, is nog niet duidelijk.

Het kost de gemeente Vijfheerenlanden een bedrag van bijna € 92 miljoen. Hiervan was € 41 miljoen al voorzien (gespaard) door de voormalige gemeente Vianen. Er is dus sprake van een verlies van € 51 miljoen. Dit verlies moet gedekt worden uit de reserves van de gemeente Vijfheerenlanden. Deze reserves waren bedoeld voor investeringen op het gebied van bijvoorbeeld infrastructuur, woningbouw, sport en duurzaamheid. Deze investeringen kunnen daarom voorlopig niet doorgaan. Maar voor de begroting 2021-2024 vallen de financiële consequenties mee. Om het schadebedrag te betalen moeten we weliswaar een lening afsluiten, maar de rente is nu heel laag. Het extra rentebedrag past daarom in onze begroting. Het schadebedrag in verband met de uitspraak Niemans hoeft dan ook geen consequenties te hebben voor de hoogte van de woonlasten (zoals de OZB). Vanzelfsprekend moet de lening wel weer geleidelijk worden afgelost. Deze aflossingen betreffen echter geen lasten en hebben geen consequenties voor de gemeentelijke begroting.

Het huidige college wil samen met de gemeenteraad, inwoners en ondernemers vooruitkijken naar de toekomst en er de schouders onder zetten om van Vijfheerenlanden een sterke gemeente te maken die er voor alle inwoners is. Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Dit betekent dat de gemeente nog meer nadruk zal leggen op een goede dienstverlening en haar oor te luisteren legt bij de inwoners om zo te horen wat voor onze inwoners belangrijk is.

In een extra openbare raadsvergadering op 3 februari 2021. is verantwoording afgelegd en zijn ook alle vragen beantwoord die door inwoners zijn gesteld. De gemeenteraad beslist of er nog nader onderzoek plaatsvindt.