Eikenprocessierups
De eikenprocessierups kan van half april tot augustus voor ongemak zorgen. Aanraking met de brandharen kan klachten als jeuk, huiduitslag en irritatie aan de ogen of luchtwegen veroorzaken. Daarom kunt u de rupsen beter vermijden.
Melden
Heeft u een nest van de eikenprocessierups gezien in de openbare ruimte? Bij onduidelijkheid van eigendom van de boom, kan er een melding gemaakt worden bij de gemeente. Dat kan telefonisch via 088-599 7000 of via ons meldingformulier.
Voor bomen die niet op gemeentegrond staan, kunt u uw melding sturen naar:
- Waterschap Rivierenland
- Het Utrechts Landschap
- Zuid-Hollands Landschap
- Provincie Utrecht
- Particuliere bomen: Zelf een bestrijder inschakelen
Bestrijding door gemeente
Eikenbomen staan door de hele gemeente. De gemeente zorgt ervoor dat de overlast voor de inwoners beperkt blijft.
Alle bomen waar nesten in hebben gezeten zijn geregistreerd zodat we dit jaar gerichter preventief kunnen bestrijden. Daarnaast proberen we natuurlijke bestrijders (koolmees, pimpelmees, sluipwesp) aan te trekken, met name in de gebieden met een hogere hoeveelheid aan rupsennesten. Ook zetten we in op meer biodiversiteit.
In de beginfase (van begin april tot begin mei) gaat de gemeente op geselecteerde plekken preventief te werk met een spuitmethode op basis van een biologische middel.
Na half mei werkt de spuitmethode niet meer. Vanaf die tijd wordt de zuigmethode toegepast. Met een speciale zuigwagen wordt tot hoog in de boom een nest opgezogen en vernietigd. Plekken waar veel mensen komen worden zoveel mogelijk aangepakt.
De gemeente beheerst de eikenprocessierups alleen op bomen in de openbare ruimte. Niet op bomen in particuliere tuinen en bomen op terreinen van woningbouwcorporaties, sportverenigingen, campings, maneges en bedrijven. Overhangend particulier groen, dat bijvoorbeeld over een stoep hangt, wordt wel behandeld.
Larve van een nachtvlinder
De eikenprocessierups is een larve van een nachtvlinder die haar eitjes legt in de toppen van eikenbomen. Eind april, begin mei komen de rupsen uit de eitjes, waarna ze een aantal keren vervellen tot ze in juli volgroeid zijn. Na de derde vervelling, tussen half mei en eind juni, krijgen de rupsen de sterk irriterende brandharen. In juli verpoppen de rupsen zich tot een onopvallende grijze nachtvlinder (zonder brandharen).
Nesten
Eikenprocessierupsen zitten in eikenbomen. De nesten zijn dichte spinsels van vervellingshuidjes, met brandharen en uitwerpselen en bevinden zich vaak op stammen of in de oksels van dikke takken van de boom. Vanuit de nesten gaan de rupsen 's nachts groepsgewijs - in processie - op zoek naar voedsel in de toppen van de boom. Grote groepen eikenprocessierupsen kunnen een boom volledig kaalvreten.
Foto: Henry Kuppen
Klachten door brandharen
De brandharen (ongeveer 700.000 per rups) kunnen leiden tot gezondheidsklachten zoals jeuk, geïrriteerde ogen en luchtwegklachten. De weerhaakjes aan de brandharen komen gemakkelijk terecht in de huid, ogen en luchtwegen. Dat kan een allergische reactie opleveren. Dit kan van persoon tot persoon sterk verschillen.
De huidirritaties die binnen acht uur optreden, zijn rood en pijnlijk (huiduitslag). Ze gaan gepaard met hevige jeuk, die een paar dagen tot twee weken kan aanhouden. Als de brandharen in de ogen komen, kan binnen enkele uren een rode, pijnlijke en jeukende zwelling en irritatie optreden.
Inademen van brandharen kan leiden tot irritaties (moeilijk slikken) en ontstekingen van het slijmvlies van de neus, keel en luchtwegen. U hoeft niet rechtstreeks in contact met de rups te zijn geweest om klachten te krijgen.
Ook dieren, met name honden en paarden, kunnen klachten krijgen wanneer ze in contact komen met de brandharen van een eikenprocessierups.
Vermijd contact
Probeer elk contact met een rups en/of nest te vermijden. Als u een (natuur)gebied bezoekt waar eikenprocessierupsen voor kunnen komen, bedek dan zoveel mogelijk uw hals, armen en benen.
Probeer na aanraking van een rups niet te krabben of te wrijven. Was of spoel uw huid of ogen goed met koud water. Ook kunt u de haartjes met plakband of ducttape van de huid deppen. Was zo nodig ook uw kleding. Vaak verdwijnen de klachten na een paar dagen tot ongeveer twee weken. Een zachte crème kan verlichting geven. Neem bij ernstige klachten contact op met uw huisarts.
Bijzonderheden
- Maak uw tuin groener. Zo trek je natuurlijke vijanden van de rups aan zoals de koolmees en sluipwesp
- Hang een nestkastje op voor een koolmees of pimpelmees
- Meld locaties waar u nesten van de eikenprocessierups ziet in de openbare ruimte
- Heeft u een nest van eikenprocessierupsen in de tuin? Schakel een professionele bestrijder in.
Kijk voor meer tips bij Oakie van de GGD, bij Milieucentraal of de Vogelbescherming.
Eikenbomen met eikenprocessierupsen zijn te herkennen aan de specifieke nesten op de stammen of dikke takken.
Foto's Henry Kuppen
Er is sprake van een plaag die ontstaan is als gevolg van klimaatverandering. Het wordt steeds warmer en dat is gunstig voor de rups. Verder kent de rups weinig natuurlijke vijanden, vooral in de stedelijke omgeving.
De rupsen vervellen in een aantal stadia. Zodra de rupsen groter worden krijgen ze de brandharen. In de regel is de overlast in de maanden mei tot en met juli het grootst. In deze periode verblijven de rupsen overdag in de bekende nesten. In augustus gaan de rupsen in de nesten verpoppen om vervolgens in september tot en met oktober uit te vliegen als vlinder. In de nesten die achterblijven, zitten nog steeds brandharen, hoewel de overlast daarvan wel minder is. Maar zolang er nesten in bomen hangen, kunnen die ook overlast veroorzaken.
Omdat de periode van verpoppingsstadia nogal lang is, worden ook op verschillende tijden eitjes afgezet en komen die eitjes op hun beurt weer op verschillende tijden uit. Dit laatste is vooral dit jaar aan de orde. Daar waar grote rupsen uit nesten worden weggezogen, kruipen er ook kleine rupsjes door de bomen. Die blijven achter. Hierdoor is het onmogelijk om alle rupsen in één keer weg te zuigen. Op veel plekken moeten we meerdere malen terug om de rups weg te zuigen.
Als het gaat om bomen die in uw tuin of op eigen grond staan, mag u als eigenaar de rupsen bestrijden en daarvoor opdracht geven aan een bedrijf. Voor bomen die op gemeentegrond staan mag dat niet. Hiervoor verzoeken we u een melding te maken bij de gemeente.
Ook dieren kunnen last krijgen van de rups. Vaak is dit te herkennen aan zwellingen op de tong en lippen. De dieren gaan extra speeksel aanmaken en tranen. Honden kunnen slikklachten krijgen en gaan kokhalzen en braken. Bij het zien van de genoemde verschijnselen is een snelle behandeling door een dierenarts belangrijk. Klachten aan de huid zijn zeldzaam, omdat dieren een vacht hebben.
Let goed op waar je loopt met je dieren en waar je je hond uitlaat.
De eik is een bijzonder waardevolle boom als het gaat om het leveren van biodiversiteit. Omdat de eik een oer-Hollandse boom is, kunnen er in een eik wel 500 verschillende soorten insecten leven! Er zijn maar weinig bomen die dat evenaren. Gezien de lage insectenstand in Nederland is het daarom een slecht plan om eiken te kappen. Wel zijn we terughoudend in het aanplanten van nieuwe eiken in grote aantallen. Sinds de essentaksterfte zijn we heel bewust bezig om zoveel mogelijk verschillende bomen aan te planten en minder van dezelfde soort.