Locatie: Huis het Bosch Lexmond
Aanwezig:
- Voorzitter: Roelof Westerhof
- Werkgroep Landbouw: 21 leden
- Provincie Utrecht: Anja de Wit, gebiedscoördinator
- Gemeente Vijfheerenlanden: Govert-Jan Versluis, strategisch adviseur landelijk gebied
Opening, welkom, vaststellen agenda, verslag 6 november 2023
Roelof heet iedereen van harte welkom en licht de agenda toe. De agenda is akkoord. Een ingelast onderwerp is toelichting op de Boerengrondbank.
Boerengrondbank (toelichting Chris van Bruggen, Knowwhy)
Chris van Bruggen en Marieke Kok zijn bezig met de verkenning van een boerengrondbank. Dit idee is geïnitieerd na een artikel in Foodlog waarin stond dat de marktwaarde van de grond niet overeenkomt met de economische waarde van de grond. Hierdoor wordt extensiveren moeilijker. Hier is een de Alblasserwaard een initiatiefgroep uit ontstaan die onderzocht welke oplossing er is om meer te doen met eigen grond. Een boerengrondbank kan zorgen voor een economisch perspectief waarbij het mogelijk is te verduurzamen en te extensiveren vanuit het ‘cafetaria-model’. Dit wil zeggen dat de grond op marktwaarde in de grondbank wordt opgenomen. De (pacht)prijs wordt vervolgens bepaald door de combinatie waar mee duurzaamheidsdoelen en -opgaven worden gerealiseerd dus hoeveel ecologische waarde je wilt toevoegen waarmee economische waarde wordt aangevuld (soort ecosysteemdiensten/ecologisch opwaarderen). Het idee is te gaan werken met langjarige pachtcontracten waarbij wordt onderzocht of dit voor een heel bedrijf wordt afgesloten of voor een specifiek perceel.
Het idee is om de Boerengrondbank uit te werken voor Alblasserwaard-Vijfheerenlanden om dat dit een gebied is met een sterke sociale cohesie. Vertrouwen is namelijk essentieel om dit kansrijk te maken en daarom moet er worden gewerkt met gebiedseigen mensen. Grond wordt verworven conform marktprijs en kan bijvoorbeeld gefaseerd worden ingebracht. Hier moeten nog mogelijkheden voor worden gezocht. Het verschil met een ruilverkaveling is dat bij een ruilverkaveling een plan ten grondslag ligt terwijl een boerengrondbank steeds door kan gaan om te anticiperen op nieuwe ontwikkelingen. De boerengrondbank moet grondvraag en aanbod bij elkaar brengen. Als er grond wordt verkocht voor woningbouw, zou er landbouwgrond voor terug moeten komen. Het moet bijdragen aan het creëren van mogelijkheden voor boeren in plaats van die in te perken. De boerengrondbank wil een positie waarbij andere partijen er niet meer omheen kunnen en samenwerken met de betreffende gemeenten.
De discussie gaat over dat je als verkopende partij een goede prijs wilt voor je grond maar dat je ook je collega’s iets wilt gunnen (er is altijd de mogelijkheid dat de grond aan de hoogste bieder wordt verkocht). De beschikbaarheid van het benodigde geld is nog niet geregeld, daarvoor wordt naar de verschillende overheden gekeken maar er worden ook met de Rabobank gesprekken gevoerd. Het is niet gewenst dat er een planologische claim of afwaardering van landbouwgrond komt, het moet planologisch als landbouwgrond beschikbaar blijven. Vragen die verder worden uitgewerkt zijn:
- Waarom is het voor boeren aantrekkelijk om hieraan mee te werken?
- Waarom is het voor overheden aantrekkelijk kom hieraan mee te werken?
- Hoe lang wordt de ecologische waarde vergoed?
Verslag van 6 november 2023
Naar aanleiding van het verslag zijn een paar punten uitgezocht:
Benaming van bodemkaarteenheden. Deze wordt door de BRO (Basisregistratie Ondergrond) opgesteld en kent een onderliggende beschrijving. Deze kan door de Provincie niet worden aangepast. Er is, om hier wat nuancering in aan te brengen, in het UPLG een alternatieve indeling gebruikt waarin de dikte van het kleidek een grote rol speelt in de naamgeving. Vanuit de werkgroep wordt nogmaals de zorg uitgesproken dat bestuurders zich laten leiden door de naamgeving en onvoldoende stil staan bij het kleidek dat in Vijfheerenlanden bovenop het veen ligt.
De mogelijkheid van begreppelen in de nieuwe provinciale omgevingsverordening. De nieuwe omgevingsverordening wordt niet gewijzigd t.a.v. dit onderwerp. Hierin staat dat ‘een omgevingsplan dat betrekking heeft op locaties binnen de categorie Beperken bodembewerking bevat geen regels die bodembewerking toestaan in gronden voor agrarisch gebruik die tot gevolg hebben dat veen aan het oppervlak wordt gebracht, tenzij de bodembewerking plaatsvindt voor graslandvernieuwing of de aanleg van een andere blijvende teelt.’ Ook zonder dat dit expliciet benoemd staat, is binnen het gebied van artikel 8.7 begreppelen wel toegestaan.
Vanuit de werkgroep wordt gevraagd naar de wijziging van het nieuwe provinciale flora en fauna beheer. Daarin gaat het eigen risico van ganzenvraat van 5% naar 20%. De vraag is of dit klopt en wat de redenen hiervoor zijn.
Uitvoeringsagenda landelijk gebied (toelichting Roelof Westerhof, gemeente Vijfheerenlanden)
Aan de hand van een PowerPoint wordt de uitvoeringsagenda toegelicht. Daarmee wil de gemeente recht doen aan het gebiedsgevoel en goed afstemmen en samen optrekken met de agrariërs. De focus ligt op de vergunningen m.b.t. stikstof, de aanleg van WIS (water infiltratiesystemen), verdienmogelijkheden voor natuurinclusieve landbouw.
In de presentatie zit een overzicht opgenomen waar de ambtenaren zich mee bezig gaan houden. In de Alblasserwaard wordt een verkenning uitgevoerd naar mestvergisting in Bleskensgraaf. De vraag of dit ook zou kunnen in Vijfheerenlanden. Aangegeven is dat vanuit de Alblasserwaard het erg lastig is om de business case rond te krijgen. Afgesproken is dat Gerrit de Jong ons informeert als er interessant nieuws is.
Vanuit de werkgroep wordt gevraagd de 13 punten als bijlage toe te voegen als uitgangspunten van de agrariërs. Het is echter de vraag of de gemeente zich hier achter wil scharen.
Daarnaast wordt ervoor gepleit om op te nemen dat agrariërs op basis van vrijwilligheid mee werken aan de overheidsopgave om op deze manier draagvlak te behouden. Aangegeven is dat de gemeente daar niet over gaat en dit niet kan beloven.
Vanuit de werkgroep wordt opgemerkt dat het verwarrend is hoe de relatiebeheerder van de provincie zich verhoudt tot de contactfunctionaris van de gemeente. De werkgroep geeft aan dat gemeente en provincie bij voorkeur een en dezelfde aanspreekpunt hebben. Hier voeren provincie en gemeente gesprekken over dat wordt de volgende keer op terug gekomen.
Vanuit de LTO wordt nog medegedeeld dat er binnenkort op een 50-tal locaties grondwaterstanden in agrarische percelen gaan worden gemonitord in samenwerking met Yuverta.
Keukentafelgesprekken (toelichting Govert-Jan Versluis, gemeente Vijfheerenlanden)
Aan de hand van een presentatie wordt toegelicht wat het doel is van de keukentafelgesprekken en hoe dat uitgevoerd kan worden. De werkgroep geeft duidelijk aan dat de resultaten geanonimiseerd en niet herleidbaar naar individueel agrarisch bedrijf, moeten worden gerapporteerd. Ook wil men dat de uitkomsten eerst met de werkgroep worden gedeeld om te zien of de resultaten juist zijn geïnterpreteerd en gepresenteerd.
Vanuit de werkgroep wordt gevraagd om duidelijk aan te geven over welke termijn men gevraagd wordt vooruit te denken want het maakt nog al uit of dit tien jaar of vijfentwintig jaar betreft. Daarnaast adviseert de werkgroep om niet te veel aandacht op de vergunningen te leggen zodat andere punten voldoende aandacht krijgen.
Vergunningen/stikstof (toelichting Anja de Wit, Provincie Utrecht)
De RUD (regionale uitvoeringsdienst Utrecht) werkt in opdracht van de Provincie Utrecht in samenwerking met de ODRU aan het Veehouderij register. Dit moet inzicht verschaffen in de vergunningensituatie van agrarische bedrijven. Vijfheerenlanden is de eerste ODRU-gemeente (ODRU is de omgevingsdienst regio Utrecht die werkt in opdracht van de gemeenten). In eerste instantie liepen de werkzaamheden vertraging op vanwege capaciteitstekorten bij de ODRU. Vervolgens moest er een verwerkersovereenkomst worden gesloten tussen de organisaties om informatie met elkaar te kunnen delen binnen de kaders van de AVG. Ondertussen was de RUD wel begonnen met het opstellen van een Plan van Aanpak. Inmiddels worden de gegevens van Vijfheerenlanden met de hoogste prioriteit in het Veehouderij register opgenomen. Dat betekent dat de werkzaamheden naar verwachting eind februari 2024 zijn afgerond. Omdat Vijfheerenlanden een fusiegemeente is, is het de verwachting dat er nog een aantal aanvullende informatievragen moeten worden uitgezocht.
Vanuit de werkgroep landbouw wordt gevraagd hoe met hobby-boeren wordt omgegaan die ook stikstof uitstoten. Er wordt nog nagedacht hoe geïnterviewde van de keukentafelgesprekken inzage krijgt in zijn of haar vergunning positie.
Subsidieregeling Waterinfiltratiesysteem (toelichting Roelof Westerhof, gemeente Vijfheerenlanden)
We willen met boeren verkennen of er interesse is om gebruik te maken van subsidieregeling voor een WIS-systeem. Subsidie is 100% van aanlegkosten. Samen met het waterschap en nog een aantal deskundigen wordt bekeken waar het meeste effect kan worden bereikt met WIS en elke peilvakken het meest geschikt zijn. Vervolgens wordt met de inliggende boeren verder verkent wat mogelijk is. Het waterschap moet beoordelen of peilvakken ook geschikt zijn in relatie met de benodigde wateraanvoer en waterafvoer. Ook zal worden gekeken welke maatregel het meest is geschikt is op klei op veen en op veen. WIS is ontworpen om toe te passen op landbouwgrond. Er worden op meer plekken ervaringen op gedaan door verschillende instanties (Blauwzaam, VIC, Groene Cirkels) waarbij de initiatiefnemers kennis gaan uitwisselen. De conclusies volgen nog.
De werkgroep merkt op dat aan de Zuid-Hollandse voorwaarde dat 60% van een peilvak moet meedoen, niet kan worden voldaan vanwege de diversiteit in de bodemsamenstelling.
Vervolg: hoe verder in 2024?
Er zal worden gewerkt met verschillende werkgroepen (een begeleidingsgroep keukentafelgesprekken, werkgroep groenblauwe dooradering). Het voorstel is dat iedere 6 tot 8 weken de werkgroep landbouw bijeen komt en er minimaal twee bijeenkomsten in 2024 worden georganiseerd voor alle boeren in het gebied.
Gesuggereerd wordt om bij de keukentafelgesprekken de nieuwsbrief te promoten.
De volgende bijeenkomst van de werkgroep landbouw zal worden gepland eind februari als de resultaten van het veehouderijregister beschikbaar zijn. De resultaten van de keukentafelgesprekken worden later teruggekoppeld.
Wat verder ter tafel komt / rondvraag
- De focus van de gastsprekers heeft in de afgelopen periode te veel gelegen op het onderwerp natuur. Er is behoefte om verdienmodellen te bespreken (in relatie tot de voedselproductie en -behoefte) bijv. JOZ of zuivelproducenten. Zie bijvoorbeeld bericht van proefboerderij de Marke.
- In de provincie Gelderland worden realtime-metingen gedaan om het effect van stikstofreducerende maatregelen te kunnen kwantificeren. Kan hier iets worden over toegelicht?
- Een aantal agrariërs zijn betrokken bij de ontwikkeling van de provinciale landbouwmenukaart. Het verzoek is om dit een keer toe te lichten aan de hele werkgroep.
- Er wordt een pilot gedaan met de Kringloopwijzer waarbij je voor verschillende KPI’s een score kunt verkrijgen op basis waarvan je een financiële tegemoetkoming kunt ontvangen. Deze pilot wordt voor 90 bedrijven in Provincie Utrecht gedaan en wordt komend jaar opengesteld.
- Deelnemers van de werkgroep kunnen voor het eind van dit jaar nog een factuur sturen richting Roelof Westerhof voor een vergoeding voor hun deelname.