Locatie: Huis het Bosch Lexmond
Aanwezig:
- Gespreksleider: Roelof Westerhof
- Werkgroep Landbouw:
- 19 leden
- Provincie Utrecht:
- Anja de Wit (gebiedscoördinator),
- Roelof Wijma (relatiebeheerder landbouw)
- Gemeente Vijfheerenlanden:
- Gerdjan Bronkhorst (adviseur landbouw)
- Bureau KnowWhy:
- Marieke Kok
Opening, welkom, vaststellen agenda
Roelof heet iedereen van harte welkom. Op de agenda staat een presentatie van Marieke Kok van bureau KnowWhy naar aanleiding van de gevoerde keukentafelgesprekken. Daarnaast wordt men bijgepraat over de ontwikkelingen rondom stikstof en vergunningen.
Het verslag van de vorige vergadering op 23 september 2024 wordt ongewijzigd vastgesteld.
Mededelingen en recente ontwikkelingen
Gebiedsagenda Vijfheerenlanden
Anja informeert de aanwezigen over de recente ontwikkelingen ten aanzien van de Gebiedsagenda Vijfheerenlanden. De concept gebiedsagenda VHL is op 14 november 2024 besproken in de Regionale Stuurgroep-West. Vervolgens is de gebiedsagenda Vijfheerenlanden (als eerste van alle gebiedsagenda’s) op 7 maart 2025 inhoudelijk verder toegelicht aan de Regionale Stuurgroep-West. Hierbij heeft de stuurgroep kennis genomen van de geschetste dillema’s en blokkades die worden ondervonden. Gehoopt wordt dat men daar op terugkomt.
Er wordt nauw opgetrokken met de Alblasserwaard. In verband hiermee worden er een drietal werksessies gehouden om verdieping te creëren. Anja zou graag per werksessie een lid uit de werkgroep Landbouw laten deelnemen. Het gaat om de volgende werksessies: groenblauwe dooradering (Cees Bruijnes en Johan de Jong), weidevogels (Stef de Leeuw) en het versterken van de waterkwaliteit (Jan Bikker).
Vanuit de provincie wordt er een traject opgetuigd voor actualisatie van de N2000 beheerplannen voor de Zouweboezem en Uiterwaarden Lek. Voor wat betreft de procedure omtrent beheerplannen zegt Anja toe dit na te vragen. Hierop wordt teruggekomen. Actie: Anja.
UMDL (Utrechtse Monitor Duurzame landbouw)
Johan Benschop geeft aan dat ze vorig jaar zijn begonnen met UMDL, in totaal konden er 143 melkveehouders meedoen. In Vijfheerenlanden zijn er 23 melkveehouders die meedoen. Men is enthousiast. Het is vooral een middel om inzicht te krijgen in de bedrijfsvoering, aan welke knoppen kan je draaien. Op dit moment hebben wij een beschikking binnen voor 235 deelnemers, de inschrijving is op 24 april om 10.00 uur. Dit jaar is het de laatste mogelijkheid om aan te melden. Degenen die vorige jaar meededen, blijven vier jaar doorlopen. Bij volgorde van binnenkomst mag men meedoen. Aan de hand van KPI’s van je bedrijf worden punten toegekend, hoe meer punten je hebt hoe meer bonuspunten, hoe hoger je scoort hoe meer dat je beloond wordt. Degenen die nog niet meedoen, worden opgeroepen om mee te doen. Benadrukt wordt dat alle gegevens anoniem zijn. Vanuit de vergadering wordt ervoor gewaarschuwd om de beschikbare cijfers niet te gebruiken als benchmark voor het hele gebied.
Geconstateerd wordt dat er onder de fruittelers nog niet heel veel animo is. Wellicht dat men via de ambassadeurs aangemoedigd kan worden.
Benadrukt wordt dat een belangrijk onderdeel kennisdelen is. Het is vooral een middel om inzicht te verkrijgen in de wijze van bedrijfsvoering en te leren van elkaar. Er zijn informatiefolders beschikbaar voor wie interesse heeft om deel te nemen.
Terugkoppeling keukentafelgesprekken
Marieke Kok van bureau KnowWhy geeft een terugkoppeling van de recent gehouden keukentafelgesprekken. Om een goed beeld te krijgen van wat er binnen de agrarische sector speelt, heeft de gemeente Vijfheerenlanden samen met de provincie Utrecht een onderzoek laten uitvoeren onder agrariërs in onze gemeente. Dit is door bureau KnowWhy uitgevoerd. Er is met zoveel mogelijk agrariërs in gesprek gegaan het liefst op het bedrijf zelf, vandaar keukentafelgesprek. Achtergrond hierbij zijn het Utrechts Programma Landelijk Gebied, Landbouwvisie 2040 en Uitvoeringsagenda gemeente Vijfheerenlanden. De keukentafelgesprekken verschaffen inzicht in behoeften van de agrarische sector en het sentiment dat er leeft, geven een stem aan boeren en bieden inzicht in ambities en uitdagingen en betrokkenheid en draagvlak. Overheden willen hiermee bouwen aan vertrouwen.
Naar aanleiding van het adressenbestand (313 adressen) zijn er 101 gesprekken ingepland met, vooral familiebedrijven. 73% hadden als kernactiviteit melkveehouderij, 15% fruitteelt en 12% overig.
Marieke benadrukt dat het een kwalitatief onderzoek is dat weergeeft wat de deelnemers aan de gesprekken hebben gezegd. Deze groep hoeft niet representatief te zijn voor alle boeren in het gebied en we moeten oppassen met veralgemeniseren en vooral niet proberen resultaten in getallen te vatten om een beeld van het gebied te geven. Wel geven de keukentafelgesprekken een beeld van hoe veel boeren naar heden en toekomst kijken en wat ze van overheden nodig hebben om invulling te geven aan maatschappelijke opgaven en bij te dragen aan de toekomst van de Vijfheerenlanden.
Tweederde van de deelnemers ziet voor zichzelf en voor de sector toekomst en bestaansrecht. Er zijn ook zorgen over het eigen bedrijf, zorgen/frustraties van buitenaf, onbetrouwbare overheid, stoppen bedrijf etc.
Agrarische ondernemers zijn trots op het gezonde voedsel dat zij produceren en ruim tweederde van de ondernemers ziet voor zichzelf en de sector toekomstperspectief in de Vijfheerenlanden. Dat is hun intrinsieke motivatie. Voedselproductie als hoofdactiviteit heeft bij de meeste deelnemers de voorkeur.
65% van de deelnemers heeft nevenactiviteiten in de vorm van een baan buiten de deur en ZZP-werk.
Geconstateerd wordt dat er een groep is die geen kansen ziet. Belemmeringen die veelal genoemd worden zijn o.a. derogatie en onduidelijke/onbetrouwbare overheid. Men heeft vooral behoefte aan consistent beleid en een goed grondbeleid. Een goed grondbeleid is vooral ook van belang in verband met het gevoel van bedreiging door externe investeerders.
De kernboodschap is dat agrarische ondernemers trots zijn op het gezonde voedsel dat zij produceren en ruim tweederde van de ondernemers ziet voor zichzelf en de sector toekomstperspectief in de Vijfheerenlanden. Voedselproductie als hoofdactiviteit heeft bij de meeste deelnemers de voorkeur.
De druk op de grondmarkt neemt toe. Impact van stikstofbeleid en verdwijnen van derogatie is groot. Regelgeving en bureaucratie vormen in toenemende mate een belemmering. In dit kader worden genoemd: de hoeveelheid en complexiteit van regels, gevoel dat beleid eerder tegen dan voor boeren werkt, verschillende overheden -> verschillend beleid, gebrek aan kennis over de sector bij overheid en de benaderbaarheid van ambtenaren moet beter.
Aanbevelingen die worden gedaan zijn: de grootste behoefte is een betrouwbare overheid die consistent beleid maakt voor de lange termijn. Het oplossen van het vergunningenprobleem heeft prioriteit. Eerlijke regelgeving die niet alleen gericht is op beperkingen maar ook kansen biedt. Meer ruimte voor nevenactiviteiten, flexibele woonoplossingen etc. Bescherming van landbouwgrond tegen speculatie, grondbeleid dat zowel stoppende als doorstartende boeren ondersteunt. Gebruik de uitkomsten van de keukentafelgesprekken als startpunt voor de vervolggesprekken en werk actief aan het versterken van het vertrouwen door als overheid betrouwbaar en transparant te zijn.
Een positieve grondhouding naar verduurzamen, het moet echter wel in de kostprijs op een of andere manier kunnen. Opgeroepen wordt om het areaal landbouwgrond te behouden om de toekomst veilig te stellen.
Vanuit de gemeente is door middel van een raadsbesluit de vraag gesteld om na te denken over een streekproduct. Geconcludeerd wordt dat er geen diepe wens is om een streekmerk te leveren, hiervoor is weinig animo waarbij wordt aangegeven dat we toch al Leerdammer kaas hebben. Later kreeg Roelof via de mail nog de vraag: we hebben Leerdammer Kaas is dat dan geen streekproduct?
Aanpak stikstof
Roelof Westerhof informeert de aanwezigen over de stand van zaken aanpak stikstof en hoe we hiermee aan de slag willen in Vijfheerenlanden.
Begin 2023 is er door boeren opgeroepen om het vergunningenprobleem op te lossen voor PAS-melders, interimmers en vergunningslozen.
In de zomer van 2024 is de provincie gestart met het veehouderijregister met Vijfheerenlanden als eerste gemeente (pilot).
In het najaar 2024: categorisering van vergunningenprobleem A5H.
Eind 2024: draagvlak om als werkgroep met vergunningenprobleem stikstof aan de slag te gaan.
Roelof schetst het beeld waar we nu staan. Minister Wiersma heeft het legalisatieprogramma PAS-melders verlengd met 3 jaar (d.d. 28 november 2024). Oplossingsrichtingen met betrekking tot intern salderen worden ingeperkt door uitspraak Raad van State 18 december 2024. De Provincie Utrecht start een traject om PAS-melders te helpen. Het Veehouderijregister voor Vijfheerenlanden is voor zover mogelijk gevuld.
Provincie Utrecht heeft FOLG opgestart (Fundament Omgevingsinformatie Landelijk Gebied).
De aanpak Vijfheerenlanden is gericht op:
- structurele oplossingen bieden voor PAS-melders, interimmers en vergunningslozen;
- oplossingsrichting o.b.v. proportionele additionaliteit;
- samen optrekken met Alblasserwaard (‘wonderwaard’);
- door gebiedsplannen (ruimte, borgen en verdelen) te maken voor groepen agrariërs met daarin: maatregelen opstellen voor collectief, geprognotiseerde stikstofuitstoot en -reductie berekenen, juridisch borgen en vastleggen in nieuwe vergunningen.
Besproken wordt wat we nodig hebben van het Rijk en van de provincie/gemeente en wat we zelf kunnen. Stikstofvragers en stikstofgevers moeten in beeld worden gebracht. Geadviseerd wordt om in gesprek te gaan met banken en andere partijen over wat nodig is om bedrijfsovername en bedrijfsontwikkeling te kunnen financieren vooruitlopend op een geldende vergunning.
Roelof wil de aanpak graag met de vergunningenwerkgroep verder uitwerken. Hier staat men positief tegenover.
Rondvraag, afsluiting en vervolg
Er wordt een opmerking geplaatst met betrekking tot de veenweidekaart Utrecht. Uit eigen bodemonderzoek van agrariërs blijkt dat de bodemkaart van de provincie niet overal klopt. Wat op de kaart staat als veengrond blijkt bij nader onderzoek vaak klei. Deze nieuwe informatie moet bij opstellen van gebiedsgericht beleid betrokken worden. Actie: Roelof.
Roelof bedankt de deelnemers voor hun inbreng en sluit de vergadering.